Makina Mühendisi
ISO 15614-1:2017 Standardında Level 1 ve Level 2 Arasındaki Farklar
ISO 15614-1:2017 Standardında Level 1 ve Level 2 Arasındaki Farklar
ISO 15614-1:2017 Metalik malzemeler için kaynak prosedürlerinin şartnamesi ve vasıflandırılması standardı 2017 yılının Haziran ayında yayınlanmıştı. Hazırlanan bir kaynak şartnamesinin (WPS) onaylanması sürecini tarif eden ISO 15614-1’in 2017 versiyonu alışılagelen diğer standartlardan farklı olarak iki seviye olarak yayınlandı.
Level 1 ve Level 2 olarak tanımlanan seviyelerden Seviye 1, ASME Section IX temel alarak hazırlanmış ve Seviye 2 ise bir önceki versiyon olan ISO 15614-1:2004 temel alınarak hazırlanmıştır.
Standardın tümü göz önüne alındığında Kapsam bölümünde açıklandığı gibi Seviye 2, Seviye 1’i kapsamaktadır.
Ayrıca herhangi bir şartname yada teknik dokümanda hangi seviye kullanılacağı belirtilmezse Seviye 2 kullanılmalıdır.
Standardın genelinde Seviye 1 ve Seviye 2 için ortak gereklilikler sayfa genişliğinde yazılmış ancak seviyeler arasında farklılıklar olduğunda sayfa iki sütuna bölünerek ilk sütuna Seviye 1, ikinci sütuna Seviye 2 için gereklilikler belirtilmiştir.
ISO 15614-1:2017 Standardında Seviyeler Arasındaki Farklar
Standart incelendiğinde seviyeler arasındaki ilk fark “6 Test Parçası” maddesinde karşımıza çıkıyor. Bu maddede Seviye 1 için herhangi bir alın kaynağı tüm birleştirme detaylarını kapsar denirken; Seviye 2 için bağlantı şekil veya boyutları bu standartta tarif edilen standart test parçaları ile kapsanmadığı durumda ISO 15613 standardının kullanılması gerektiği ifade edilmiş.
“6.2.5 Tali Bağlantı” maddesinde Seviye 1 için herhangi bir gereklilik sunmazken, Seviye 2 için Şekil 4 deki gibi bir test parçası kullanılması gerekmekte.
“7 Muayene ve Deney” maddesinde Seviye 1 için Tablo 1; Seviye 2 için ise Tablo 2 kullanılmalıdır.
Seviye 1 ve Seviye 2 için Tablo 1 ve Tablo 2 nin karşılaştırılması:
|
Seviye 1 (Level 1) |
Seviye 2 (Level 2) |
|
| Tam nüfuziyetli alın kaynağı | Gözle Enine çekme deneyi Enine eğme deneyi |
Gözle Radyografik veya ultrasonik Yüzey çatlağı bulma Enine çekme deneyi Enine eğme deneyi Vurma deneyi Sertlik deneyi Makroskopik muayene |
| Tam nüfuziyetli T - birleştirme | Gözle Enine çekme deneyi Enine eğme deneyi |
Gözle Yüzey çatlağı bulma Ultrasonik veya radyografik Sertlik deneyi Makroskopik muayene |
| İç köşe kaynağı | Gözle Makroskopik muayene |
Gözle Yüzey çatlağı bulma Sertlik deneyi Makroskopik muayene |
“7.5 Kabul seviyeleri” maddesinde bulunan Tablo 4’te Seviye 1 ve Seviye 2 beraber verilmiştir. Bu tabloda 5011 Sürekli yanma oluğu, 5012 Kesintili yanma oluğu, 502 Aşırı kaynak metali, 503 Aşırı dış bükeylik, 504 Aşırı nüfuziyet, 505 Yanlış kaynak kenarı, 5214 Aşırı (boğaz) kalınlığı hataları için Seviye 1 için özel bir şart tanımlanmazken, Seviye 2 için ISO 5817 Sınıf C istenmektedir.
Ayrıca yine bu tabloda 512 İç köşe kaynağının aşırı asimetrikliği hatasına Seviye 1, 3mm’ye kadar izin vermekte, Seviye 2 ise ISO 5817 Sınıf B şartlarını istemektedir.
Diğer Tüm hatalar için Seviye 2 ISO 5817 Sınıf B şartlarını istemektedir.
“8.3.2.2 Alın birleştirmeleri, T- birleştirmeleri, tali bağlantılar ve iç köşe kaynakları için vasıflandırma aralığı” maddesinde Level 1 (Seviye 1) için aşağıdaki detaylar verilmektedir:
Herhangi bir alın ya da köşe dikişi testi tüm köşe kaynak kalınlıklarını ve malzeme kalınlıklarını vasıflandırır.
114, 12 ve 13 yöntemlerinde herhangi bir paso kalınlığı 13 mm'den daha büyük olduğunda vasıflandırılan maksimum ana metal kalınlığı 1,1 t olacaktır.
Çentik darbe testi gerektiğinde:
- 16 mm veya daha kalın test parçaları, 16 mm ve üstü malzemeleri kapsar
- 16 mm'den ince test parçaları için, vasıflandırılan minimum kalınlık test parçasının kalınlığıdır
- 6 mm ve daha ince test parçası için, vasıflandırılan minimum kalınlık test parçasının kalınlığının 0,5 katıdır
Aynı madde için Level 2 (Seviye 2) “Tablo 8 İç köşe kaynaklarının malzeme kalınlıkları ve kaynak kalınlığı için vasıflandırma aralığı” tablosuna yönlendirmektedir. Tabloda malzeme kalınlıkları için aşağıdaki bilgiler verilmektedir:
3 mm ve daha ince test parçaları için, 0,7 t – 2 t kalınlıkları vasıflandırılmaktadır.
3 – 30 mm kalınlığındaki test parçaları için, 3 mm – 2 t kalınlıkları vasıflandırılmaktadır.
30 mm ve daha kalın test parçaları için, 5 mm ve daha kalın malzemeler vasıflandırılmaktadır.
“8.3.3 Boruların ve tali bağlantıların çapı” maddesinde Seviye 1 için malzeme çapının bağlayıcı olmadığı belirtilmiş. Ancak Seviye 2 için Tablo 9 da belirtildiği üzere test parçası çapının 0,5 katı ve daha büyük çapları vasıflandırdığı gösterilmiş. Ayrıca boru alın kaynaklarının plaka alın kaynaklarını kapsadığı, plaka alın kaynaklarının ise 500 mm den daha büyük çapları kapsadığı veya 150 mm den büyük çapları PA, PC, PF pozisyonlarında kapsadığı belirtilmiştir.
“8.3.4 Tali bağlantı açısı” maddesinde Seviye 1 için bağlantı açısının bağlayıcı olmadığı belirtilmiş. Ancak Seviye 2 için yapılan testin 60-90 derece arasını kapsadığı daha düşük açılar için yapılacak testlerin testin yapıldığı açıdan 90 dereceye kadar olan açıları kapsadığı belirtilmiştir.
“8.4.1 Kaynak işlemi” maddesinde Seviye 1 için mekanizasyonun bağlayıcı olmadığı belirtilmiş. Ancak Seviye 2 için her bir mekanizasyon derecesi (elle, kısmî mekanize, tam mekanize ve otomatik) bağımsız olarak vasıflandırılmalıdır.
Yine aynı maddede test için birden fazla kaynak yöntemi ya da dolgu malzemesi kullanılması durumunda Seviye 1 için her bir yöntemin bağımsız değerlendirileceği belirtilmiş. Ancak Seviye 2 için sadece aynı sıralamada kullanılabileceği belirtilmiş.
“8.4.3 Birleştirme/kaynak tipi” maddesinde Seviye 1 ve Seviye 2 arasındaki karşılaştırma aşağıdaki gibidir:
| Seviye 1 (Level 1) | Seviye 2 (Level 2) |
| a) Alın kaynakları, tam ve kısmî nüfuziyetli alın kaynakları ve iç köşe kaynaklarını vasıflandırır. Ancak köşe kaynağı veya yarım nüfuziyetli alın kaynakları imalatın çoğunluğunu oluşturuyorsa köşe kaynağı deneyleri yapılmalıdır. | |
| a) Tam nüfuziyetli alın kaynakları, tam ve kısmî nüfuziyetli alın kaynakları ve iç köşe kaynaklarını vasıflandırır. | b) Tam nüfuziyetli alın kaynakları, tam ve kısmî nüfuziyetli alın kaynakları ve iç köşe kaynaklarını vasıflandırır. |
| b) Alın birleştirmeleri, tali bağlantıları da vasıflandırır. | c) Borudaki alın birleştirmeleri, ≥ 60‘lik bir açıya sahip tali bağlantıları da vasıflandırır. |
| d) Alın kaynaklı T birleştirmeleri sadece, alın kaynaklı T birleştirmeleri ve iç köşe kaynaklarını vasıflandırır. | |
| c) İç köşe kaynakları sadece, iç köşe kaynaklarını vasıflandırır. | e) İç köşe kaynakları sadece, iç köşe kaynaklarını vasıflandırır. |
| d) Tek taraftan altlıksız yapılan kaynaklar, her iki taraftan yapılan kaynakları ve altlıksız kaynakları vasıflandırır. | f) Tek taraftan altlıksız yapılan kaynaklar, her iki taraftan yapılan kaynakları ve altlıksız kaynakları vasıflandırır. |
| e) Altlıkla yapılan kaynaklar her iki taraftan yapılan kaynakları ve altlıksız kaynakları vasıflandırır. | g) Altlıkla yapılan kaynaklar her iki taraftan yapılan kaynakları vasıflandırır. |
| f) Kök açmadan her iki taraftan yapılan kaynaklar, kök açarak her iki taraftan yapılan kaynakları vasıflandırır. | h) Kök açmadan her iki taraftan yapılan kaynaklar, kök açarak her iki taraftan yapılan kaynakları vasıflandırır. (Termal kök açma işlemleri hariç) |
| g) Kök açarak ya da açmadan her iki taraftan yapılan kaynaklar, tek taraftan arkalı olarak kaynakları vasıflandırır. | i) Kök açarak ya da açmadan her iki taraftan yapılan kaynaklar, tek taraftan arkalı olarak kaynakları vasıflandırır. |
| h) Çentik darbe veya sertlik gereksinimleri olduğunda verilen bir işlem için çok pasolu yığmadan tek bir pasoya (veya her bir taraftaki tek pasoya) değişimine veya tersine izin verilmez. | j) Çentik darbe veya sertlik gereksinimleri olduğunda verilen bir işlem için çok pasolu yığmadan tek bir pasoya (veya her bir taraftaki tek pasoya) değişimine veya tersine izin verilmez. |
| i) Build-up kaynakları alın kaynağı testleri ile vasıflandırılır. | k) Build-up kaynakları alın kaynağı testleri ile vasıflandırılır. |
| l) Dolgu kaynakları, alın kaynağı ile birlikte ayrı bir deney parçası ile vasıflandırılır. |
“8.4.4 İlâve malzeme, üretici/ticari marka, kısa gösteriliş” maddesinde Seviye 1 için Tablo A.1 ve Tablo A.2’de gösterilen F veya A numaralarının değişmesi yeni bir test gerektirir. Seviye 2 için sarf malzemenin uluslar arası gösterimi değişmediği sürece kullanılabilir.
Yine aynı maddenin devamında çentik darbe gereksinimleri varsa dolgu malzemesi sınıflandırması değiştiğinde yeniden test yapılması gerekir.
“8.4.7 Isı girdisi (ark enerjisi)” maddesinde Seviye 1 için çentik darbe gereksinimi olduğunda, kullanılabilecek en fazla ısı girdisi, test parçası kaynatılırken kullanılan en fazla ısı girdisidir. Seviye 2 için çentik darbe gereksinimi olduğunda, uygulanabilecek ısı girdisinin üst sınırı, test parçasının kaynağında kullanılan ısı girdisinden % 25 daha fazla olabilir.
Sertlik testi gereksinimi olduğunda, uygulanabilecek ısı girdisinin alt sınırı, test parçasının kaynağında kullanılan ısı girdisinden % 25 daha az olabilir.
“8.4.9 Pasolararası sıcaklık” maddesinde Seviye 1 için çentik darbe gereksinimi istenmediğinde bir sınırlama yoktur. Seviye 2 için kullanılabilecek en fazla pasolararası sıcaklık, test parçası kaynatılırken kullanılan en fazla pasolararası sıcaklık ile sınırlıdır.
“8.4.10 Hidrojen yayınımı için son ısıtma” maddesinde Seviye 1 için herhangi bir şart belirtilmiş. Ancak Seviye 2 için son ısıtma sıcaklığı ve süresi azaltılmamalıdır, son ısıtma kaldırılamaz ancak ilave edilebilir.
“8.5.1 Tozaltı ark kaynağı (yöntem 12) maddesinde Seviye 1 için aşağıdaki koşullar değiştiğinde yeniden vasıflandırma yapılmalıdır:
a) tel/toz kombinasyonunun minimum akma drenci değiştiğinde veya sınıflandırılmamış bir tel/toz kullanıldığında, bunlardan birinin ya da ikisinin birden marka veya ticari ismi değiştiğinde
b) krom-nikel kaynak metali için kullanılan tozun ticari adının değişmesi
c) kaynak metali alaşımının kullanılan tozdan gelmesi durumunda, kaynak metali kimyasal bileşimini etkileyecek herhangi bir değişiklik olması
d) tel veya tozun eklenmesi veya kaldırılması veya elektrotun, dolgu malzemesindeki oranında ±% 10'dan fazla bir değişim olması
e) ISO/TR 15608'e göre malzeme grupları 1 ve 11 için çok pasolu kaynaklarda toz tipinin değişmesi
f) kaynak cüruflarının öğütülerek toz olarak kullanıldığı durumlarda, her parti veya harman test edilmeli veya a) maddesinde belirtildiği gibi sınıflandırılmamış olarak nitelendirilmelidir
g) çentik darbe testi gereksinimi olduğunda, toz/tel sınıflandırması veya sınıflandırılmamış tel/toz için ticari ismin değişmesi
Seviye 2 için aşağıdaki koşullar değiştiğinde yeniden vasıflandırma yapılmalıdır:
a) prosesin (121den 126ya) değişmesi veya, tel sayısındaki herhangi bir değişiklik veya, elektrotun, dolgu malzemesindeki oranında ±% 10'dan fazla bir değişim olması
b) kullanılan tozun imalatçısı, ticari unvanı veya gösteriminin değişmesi
c) kaynak cüruflarının öğütülerek toz olarak kullanıldığı durumlarda, her parti veya harman test edilmelidir
“8.5.2.2 Proses değişkenleri” maddesinde Seviye 1 için aşağıdaki koşullar değiştiğinde yeniden vasıflandırma yapılmalıdır:
- İlave dolgu metalinin hacminde% 10'dan fazla değişim
- Kaynak metali alaşımının dolgu malzemesinden gelmesi durumunda, kaynak metali kimyasal bileşimini etkileyecek herhangi bir değişiklik olması
- Çentik darbe testi gereksinimi olduğunda, tek elektrottan çoklu elektrota veya tersi bir değişiklik olduğunda
Seviye 2 için aşağıdaki koşullar değiştiğinde yeniden vasıflandırma yapılmalıdır:
- Tel sistemi değiştiğinde (örneğin tekli tel veya çoklu tel)
“8.5.6 Altlık gazı” maddesinde Seviye 1 için 7.1 ve 41 ila 48 nolu malzeme grupları için, altlık gazının kullanılmaması ya da nominal bileşimindeki bir değişiklik yeniden vasıflandırma gerektirir. Malzeme grupları 7.1 ve 41 ila 48 için, altlık gazı eklenmesi yeniden vasıflandırma gerektirmez. Diğer tüm malzeme grupları için, altlık gazının eklenmesi veya kaldırılması yeniden vasıflandırma gerektirmez.
Aynı maddede Seviye 2 için;
- Altlık gazı kullanmadan yapılan bir vasıflandırma altlık gazı kullanılması durumunu kapsar, ancak tersi geçerli değildir.
- ISO 14175'e göre altlık gazının ana grubu, alt gruplarını kapsar.
- ISO/TR 15608'e göre 1 ila 6 arası malzeme grupları için, grup I, N1, N2 ve N3 altlık gazları arasındaki bir değişiklik yeniden vasıflandırma gerektirmez.
- Malzeme grupları 8 ve 41 ila 48 için, grup I, N ve R altlık gazları arasında bir değişiklik yeniden vasıflandırma gerektirmez.
- Malzeme grupları 7 ve 10 için, altlık gazı sınıflandırmasında herhangi bir değişiklik yeniden vasıflandırma gerektirir.
- 5 mm'den daha kalın bir altlık malzemesi ile kaynak yapılması durumunda, altlık gazının kaldırılması kabul edilebilir.
“9 Kaynak prosedürü vasıflandırma kaydı (WPQR)” maddesinin Seviye 2 kısmında kaynak prosedürünün detayları, kapsam aralıkları ve seviyesinin kaydedilmesi ile test sonuçları verilerinin muntazam sunulması ve değerlendirilmesini kolaylaştırmak için bir WPQR formatı kullanılmalıdır ifadesi vardır.
Ancak Seviye 1 kısmında bu cümleden “kapsam aralıkları” kelimeleri çıkartılmıştır.
Referans standart:
ISO 15614-1:2017 Specification and qualification of welding procedures for metallic materials -- Welding procedure test -- Part 1: Arc and gas welding of steels and arc welding of nickel and nickel alloys
ISO 15614-1:2017 Metalik malzemeler için kaynak prosedürlerinin şartnamesi ve vasıflandırılması - Kaynak prosedürü deneyi - Bölüm 1: Çeliklerin gaz ve ark kaynağı, nikel ve nikel alaşımlarının ark kaynağı
