Makina Mühendisi
Son staj - model ve döküm
Depo kapağı
İlk gün bir benzinliğin depo kapağı olarak kullanılacak parçaları hazırladık. İlk olarak müşterinin getirdiği modeli inceledik. Modelde bazı eksiklikler vardı. Mesela modelin kalıptan çıkması için gereken koniklik verilmemişti. Bu koniklik için alçı hazırlandı. Alçıyla uygun bir koniklik verildi. Ayrıca model üzerinde kapağı kaldırmak için gerekli tutma yeri tam olarak oluşturulmamıştı. Tahta modeli biraz oyarak metal bir çubuğun oturabileceği kadar yer açtık.
Kalın bir metal levhanın üzerine modeli koyduk. Ve alt dereceyi yerleştirdik. Modelin üzerine bez bir torba içindeki grafit tozu döküldü. Üzerine ince kum döküldü. Üzeri daha kalın olan eski kumla dolduruldu. Önce elle bir miktar sıkıştırıldı. Daha sonra ayakla sıkıştırma yapıldı. Metal bir ağırlıkla sıkıştırma yapıldıktan sonra alt derece iki kişiyle taşıma saplarından tutularak ters çevrildi ve dökümhane içindeki yerine yerleştirildi. Spatulayla gerekli olan yerlerden bir miktar kum alındı. Yolluk yerleştirildi. Dış kısımdaki kum üzerine kuru kum döküldü, model üzerine ise grafit tozu döküldü. Bir miktar ince kum, üzerine ise doldurma kumu döküldü. Sıkıştırma işleminden sonra şişleme yapıldı. Yolluk için konulan metal boru çıkarıldı. Kalıp açıldı. Spatula ile yolluk açıldı. Kalıp üzerinde düzeltilecek yerler düzeltildi. Modele bir tahta takoz ile çekiçle vuruldu. Model yeterince yerinden oynadıktan sonra iki tarafına çengel takılarak, sağa-sola hareket ettirilerek yukarı çekildi. Kalıp kapatılarak dereceler çıkarıldı. Bu şekilde hazırlanan altı kalıp ve daha önceden hazırlanmış kalıplar arasına kullanılmış kum kürekle dolduruldu. Elle sıkıştırılarak kalıpların yerinden oynamaları engellendi.
Soba kalıpları
Dökümhanenin kahvehaneler gibi büyük yerler için ürettiği ucuz sobaların kapak ve gövde gibi kısımlarının kalıplarını hazırladık. İlk olarak kapak kalıpları hazırlandı. Daha önceden yapılmış modeli levha üzerine koyduk. Dereceyi yerleştirdik, üzerini kumla doldurup iyice sıkıştırdık. Yüzeyini düzleyip yerden kaldırdık ve dökümhane içindeki yerine yatırdık. Bacanın iç kısmına elle biraz kum koyarak sıkıştırdık. İçeride kalan fazla kumları süpürgeyle aldık. Üst dereceyi yerleştirdik. Kutu kum serptik. Model üzerine grafit tozu döktük. Yolluğu yerleştirerek dereceyi kumla doldurduk. Bu kapaklardan dört tane hazırladık.
Sobaların gövdesi olacak kalıplardan sekiz tane hazırladık. Bu parçadan her sobada iki tane bulunduğundan sekiz tane yapıldı. Bu kalıplar iki parçalı ve maçalı olarak hazırlandığından ilk olarak modelin ilk yarısı yerleştirildi. Üzerine ince kum ve doldurma kumu döküldü, sıkıştırıldı. Kalıp büyük olduğundan vinçle tutularak dökümhane içerisindeki yerine yerleştirildi. Üzerine modelin ikinci yarısı yerleştşrilerek diğer kısmın sıkıştırılması yapıldı. Derece açılarak modeller çıkarıldı. Gerekli düzerltmele yapıldı. Daha önceden hazırlanmış maçalar yerleştirilerek kalıp kapatıldı dereceler çıkarıldı. Bu şekilde akşama kadar beş kalıp hazırlandı.
Kum hazırlama
Kullanma kumumuz az kaldığından sabahtan kum hazırlandı. Daha önceki döküm işleminden arta kalan kum elenerek biriktirildi. Daha sonra yeni kum ve bir mikterda kil elendi. Bunlardan üç ölçü eski kum, bir ölçü kil ve iki ölçüde yeni kum karıştırma kazanına kondu. Motor çalıştırıldı. Bir miktar karışım sağlandıktan sonra kazan içersine bir miktar talaş parçacıkları atıldı. Karışım tamamlandıktan sonra el arabalarıyla kalıp hazırlama yerine taşındı.
Dün hazırlanmaya başlanan 8 kalıptan geriye kalan 3 kalıp hazırlandı. Kalıpların yolluk ve hava deliklerinin üstleri ince metal levhalarla kapatıldı. Kalıplar arasında kalan boşluklara kürekle kum doldurldu elle sıkıştırma yapılarak kalıpların yerinden oynamaları ve döküm sırasında bozulmaları engellendi.
Hazırlanan sobaların kapak, kilit gibi küçük parçaları yan yana dizilerek kalıpları hazırlandı. Modeller kalıplar açılarak çıkarıldı. Spatulayla sadece kalıbın alt kısmındaki kumlar alınarak parçalar arası bağlantı ve yolluk hazırlandı. Kalıplar tekrar kapatılarak dereceler çıkarıldı. Kalıpların yan kısımları kumla dolduruldu. Bu şekilde 4 kalıp hazırlandı.
Maçalı kalıp-Izgara
Sobaların üst kısmında altı olmayan bir çanak şeklindeki parçalara kalıp hazırlandı. Bu kalıplar konik olduğundan tek parçalı modelle kalıp hazırlanması mümkün değldir. Bu yüzden iki parçalı kalıp ve maça kullanıldı.
İlk olarak parça ile hemen, hemen aynı şekilde olan maöça kalıbına kum doldurularak sıkıştırıldı. Maça kalıbı açılarak maça çıkartıldı. Bu şekilde hazırlanan kalıplar sıralanarak bekletildi.daha sonra modelin ilk derece yarısı matal levha üzerine oturtuldu. Üzerine ince kum döküldü ve doldurma kumu ile doldurularak sıkıştırıldı. Kalıp dökümhanenin uygun bir yerine yerleştirildi. Modelin üst derece yarısı yerine yerleştirildi yolluk yerine konuldu ve üzeri kumla dolduruldu. Sıkıştırma yapıldıktan sonra kalıp açıldı. Modeller yerlerinden çıkartıldı. Daha önceden hazırlamış olduğumuz maçalardan birisi yerleştirildi. Kalıp kapatıldı.
Bu şekilde 4 kalıp hazırlandı.
Bir kalorifer kazanında kullanılacak olan ızgara için kalıp hazırlandı. Bu işlem için daha önceden hazırlanmış olan tahta model metal levha üzerine kondu. Alt derece yerleştirilerek kum sıkıştırıldı. Daha sonra alt derece yarısı ters çevrildi ve üst derece yerleştirilerek kumla dolduruldu. Sıkıştırma işleminden sonra klıp açılarak model çıkarıldı. Kalıpta düzeltilmesi gereken yerler düzeltilerek kalıp tekrar kapatıldı. Yolluğun üzeri bir metal levha ile örtülerek kenarları kumla dolduruldu. Etraftaki kumlar elle sıkıştırılarak işlem tamamlandı.
Döküm işlemi
Sabah ilk önce ocak yakılmaya başlandı. İçeriye bol miktarda kömür dolduruldu. Bu sırada sıvı metalin akacağı çıkış kumla kaplandı. Ayrıca kapakların iç kısmına killi kum sürülerek kapaklar kapatıldı. Potalar, potaları taşımaya yarayan saplar ortaya çıkarıldı.ocak bir süre yandıktan sonra içine eski döküm parçaları atılmaya başlandı. Ayrıca hava pompalanmaya başlandı. Bu şekilde açık olan metal tahliye ağzından bir süre duman çıktı, daha sonra kıvılcımlarla beraber alevler dışarı taştı. Bütün potaların iç kısımları bir süre bu alevle ısıtıldı. Zaman içersinde bu ağızdan ince sıvı metal akmaya başladı. Akan metal miktarı arttığında daha önceden hazırlanmış metal bir çubuk ucuna killi kumdan hazırlanmış tıkaç ile tikandi. Bir süre beklendi ve metal bir çubuk yardımı ile tıkaç bozularak açıldı. Orta boy potaya takılan taşıma sapı ike iki kişi ile tutularak akan metal potaya dolduruldu. Ocağın azı tekrar killi kum ile tıkandı. Bu arada ilk dökülecek kalıplar üzerine beton yada dökümden yapılmış ağırlıklar dizildi. Sıvı metal ocağa en yakın kalıptan başlanarak döküldü. Orta boy pota elle taşındı ve dökme işlemide hemen yapıldı. Bazı küçük kalıplar için büyük potadan küçüklere sıvı metal aktarıldı. Döküm küçük potalarla yapıldı.
Sıvı metal potaya doldurulmadan hemen önce pota içersine bir miktar silis unu ve küçük bir parça aliminyum levha atıldı.
Daha uzaktaki kalıplara sıra geldiğinde en büyük potanın taşıma saplarına vincin çengelleri takıldı. Uygun bir yere metal ayaklar yerleştirildi. Pota vinç vasıtasıyla taşınarak ayakların üzerine oturtuldu. Tek kişinin taşıya bileceği küçük potalarla metal taşınarak yakındaki kalıplara döküldü.
Döküm işlemi yaklaşık 5 saat sürdü. Ocağın hava pompası kapatıldı. Ocak içersinde son kalan sıvı metal bir potayla alınarak uygun bir yere döküldü. Ocağın alt kısmındaki kapak açılarak içerideki kömür ve metal parçalarının aşağıya düşmesi sağlandı. Dışarı çıkan parçalar su ile soğutuldu. Bu arada ilk dökülen kalıplardan çıkan gazlar bitmişti. Zaten daha sonraki kalıpların döküm işleminde üzerlerine basıldığından kalıplar bir miktar bozulmuştu. Metal çubuklar yardımıyla kalıplar iyice bozuldu. İçinden çıkan parçalar bir kenara toplandı. Kumlar küreklerle kenara toplandı. Çıkan parçalar daha sonra temizlenecek ve yolluk benzeri parçaları kesilerek çıkartılacaktır.
